NGAAHI MATANGA TĀLĀ MO ‘ILOA ‘OE FUNGA FONUA MEI ‘EUA 'Opeti

 I chose this topic because I want to know where I come from. 

NGAAHI MATANGA TĀLĀ MO ‘ILOA ‘OE FUNGA FONUA MEI ‘EUA. Kole keu hūfanga atu he tala faka-tapu kuo ‘osi tala mo kāpui he ‘uluaki lea kae ‘ataa mu’a mo’oku ‘a e faingamālie ni ke fakamonū hoku koloa, kae hoko atu mo fakakakato ‘a e fatongia lea ‘o e houa ni.

Mālō ē lelei ko hoku hingoa ko ‘Opeti ‘Uluaki Faifatongia ‘i He Lotu ‘i Aotearoa Vaka’uta. Ko hoku ta’u 11 eni pea ‘oku ou kalasi 7 he “Talamuka-’a-Tonga”. Ko ‘eku ongomātu’a ko Lita Fangupo ‘o ‘Ohonua ‘Eua mo Misipaka Vaka’uta ‘o Folaha Tongatapu. Ko ‘eku kaveinga lea ‘oku fekau’aki pea mo e ngaahi “Matanga ‘iloa ‘oe Funga fonua; ‘Eua”. 

‘Uluaki mātanga koe “Matalanga-’a-Maui”, koe matanga ‘iloa eni ‘oku tu’u ‘i he loto fonua ‘o ‘Eua ofi he tu’a Ha’atu’a. Pehee tokua na’e ai ha fa’ee na’e nofo mo ‘ene tamasi’i pe taha. Ko e tamasi’i tupu lahi ‘aupito kā na’e fakapikopiko pea fa’a mohe he ‘aho kotoa. ‘Aho ‘e taha na’e ‘ita ai ‘ene fine’eiki ‘o tafulu’i ia hene fa’a mohe kae ‘ikai ke tu’u ‘o tokoni ange ke tō ‘ena ngoue hangē koe fānau kehe. Ne ‘ita heni e tamasi’i ‘o fekau ‘ene fa’ee ke nofo ia ‘i ‘api kae ‘alu ia ki tōkanga ‘o tō ‘ena ngoue. Na’e ‘a pē tamasi’i ‘o hū ki tu’a ‘o fesi’i mai e fu’u ‘akau lahitaha pē ne tu’u he tu’a fale ‘o lue atu mo ia ki he’ena ngoue’anga ‘o ne hoka’i he kelekele pea ko ‘ene langa’i, pehee tokua na’e ngalulu heni e fonua ‘o manavahe ai taha kotoa he motu. Ne toe kaila atu ‘ene fa’ee he’ene ilifia ke toe toe foki mai pe ā ia ki ‘api ‘o mohe. Ne ‘ita e tamasi’i ‘o tolongi e fu’u va’akau ki he mui fonua ‘o ‘Eua ‘o ‘ikai ke tō ia ki tahi kae tō pe ‘i ‘uta he mui fonua ‘o hoko ai e fu’u fo’i luo fōlahi ‘aupito ‘oku ava pē ‘asi  ki tahi ‘o tupu ai tokua e matanga ‘oku kei tu’u pē he ngaahi ‘aho ni ‘oku ‘iloa koe “Li’anga Huo ‘a Maui” pea ko ‘etau matanga ‘eni hono ua.

Koe tupu’anga ‘eni e ongo mātanga ‘iloa ko ‘ena ‘i he Fungafonua ‘i ‘Eua. ‘Oku na kei tu’u pe he ngaahi ‘aho ni. Pea ‘oku kau eni he ongo mātanga manakoa taha hono ‘ahia ‘ehe kakai moe kau folau ‘eve’eva mei tu’apule’anga ki he motu. ‘Oku ‘i ai e faka’amu na’a tokoni e pule’anga ke tauhi mo ngaahi e ongo mātaga ni ke toe faka’ofo’ofa ange koe’uhi koe kau folau ‘eve’eva mo toe ma’u ai ha ma’u’anga mo’ui ‘a e fonua ha ‘aho. Neongo ‘oku kei lahi pē ngaahi mātanga kehe mo ‘iloa he Fungafonua ke tau ‘ahia hono ‘etimosifia mo matā ‘a hono faka’ofo’ofa kā te tau ngata pe he ua ko ‘eni he ‘aho ni ka tau toki hoko atu e taki mamata he kaha’u.

Mālō faka’apa’apa atu. ‘Opeti Vaka’uta.